De woorden zelf dreigen in staking te gaan
‘De woorden zelf dreigen in staking te gaan’ is een citaat uit de roman ‘De Nacht der Girondijnen’ (1957) van historicus, schrijver en dichter Jacob (Jacques) Presser (1899 -1970).
Jacques Presser schreef onder andere het magnum opus ‘Ondergang, De vervolging en verdelging van het Nederlandse Jodendom 1940-1945’ over de geschiedenis van de Jodenvervolging in Nederland in de Tweede Wereldoorlog.
Ik heb voor de zuil voor Jacques Presser de zinsnede ‘De woorden zelf dreigen in staking te gaan’ gekozen, omdat de zin als karakteristiek kan worden beschouwd voor (zijn visie op en ervaring van) de onmogelijkheid van het op schrift vastleggen van de gruwelen van de oorlog. Zelfs de woorden verzetten zich tegen de schrijver en historicus om zich hiervoor te lenen.
Ik denk dat de poëzie, die spreekt uit het citaat, de ‘lading’ dekt om hierop de figuratie voor Jacques Presser te baseren. De spreuk ‘illustreert’ het leven en werk van Jacques Presser, maar heeft ook betrekking op de ‘erfenis twintigste eeuw’, die alle verschillende zuilen met elkaar verbindt.
Het is uiteraard mijn streven in het ontwerp om de thematiek van ‘de erfenis van de twintigste eeuw’ met ‘gepaste bescheidenheid’ te benaderen. Wat in het kunstwerk wordt aangegeven door juist dit citaat in de figuratie op te nemen.
Tijdens de interpretatie van het publieke kunstwerk draagt de spreuk ‘De woorden zelf dreigen in staking te gaan’ bij aan de ‘relativering’ van het ontwerp voor het kunstwerk. Het citaat van Jacques Presser is letterlijk een welkome aanwinst voor de verzameling, omdat de spreuk – net als bijvoorbeeld ‘ik weet het niet’ – doelbewust zorgt voor ‘lucht’ in dit kunstwerk dat de ‘erfenis van de twintigste eeuw’ eert.
MS
Foto
‘De woorden zelf dreigen in staking te gaan’, zuil, 80cm x 80cm x 40cm.
Biografie
Jacob (Jacques) Presser (1899 -1970) was historicus, schrijver en dichter. Naast zijn historisch werk schreef Presser ook literaire romans.
In opdracht van het Rijksinstituut voor oorlogsdocumentatie begon Presser met schrijven van het boek ‘Ondergang’ in 1950. ‘’Het schrijven van ‘Ondergang’ was voor Presser een martelpartij. Hij was zelf een overlevende, nooit over het verlies van zijn in Sobibor vergaste vrouw heen gekomen, en hij heeft, nadat hij de opdracht kreeg de ondergang van het Nederlandse jodendom te documenteren, vijftien martelende jaren achter zijn schrijfbureau doorgebracht. ‘Menigmaal heb ik hem wankelend, doodsbleek, met van verdriet verwrongen gezicht ons Instituut zien verlaten’, zei zijn vriend, leerling en opdrachtgever Loe de Jong, in een herdenkingsrede na Pressers overlijden.” (uit: ’De erfenis van de 20-ste eeuw’, resultaten literatuuronderzoek, Drs. M.V.M. Wijman, 2001)
Kunstwerk: U Bevindt Zich Hier
Kunstenaar: Martijn Sandberg
Materiaal: beton
Afmeting: (lxbxh) 80cm x 80cm x 40cm
Project: Erfenis van de Twintigste Eeuw
Realisatie en oplevering: 2019
Locatie: Oranje Vrijstaatkade, Oostpoort, Amsterdam
Opdrachtgever: Gemeente Amsterdam, Stadsdeel Oost